İNSAN NASIL BİR VARLIKTIR
İnsanın nasıl bir varlık olduğunu anlayabilmek için işe ilk defa insanın tarifi ile başlamak yerinde olur. "İnsan akıllı ve akim birer aracı olan şuur, irade, idrak, düşünme melekelerine sahip, amaçla davranması gereken, Cenabı Hakkın yarattığı en mütekâmil, sosyal hayata malik bir varlıktır."
İnsan aklı sayesinde Rabbini düşünür (tefekkür eder), tanır. Peygamberlere (Aleyhissalâtü Veselleme) tabi olur. Hak ile batılı, iyiyi kötüyü, güzeli çirkini, birbirinden ayırır. Allah Tealânm emirlerine nehiylerine uyar. Cenabı Hak tarafından verilen nimetlerin kadrini bilir. Şükür, ibadet ve taatte bulunur. İlâhi nizama uygun olarak bütün mahlûkattan yeterince yararlanmaya çalışır. İlme, fenne değer verir. Zekâsının gelişmesi derecesinde yeni yeni buluş ve icatlarla yaşantısını mutlu kılar, geliştirir, yüceltir. Bazı sosyoloji terimlerinde "İnsan sosyal bir hayvandır." gibi tariflere raslanılmaktadır. Bu tamamen yanlış açıklama şeklidir. Çünkü insan, bütün mahlûkattan ayrı bir yaratılışla insan olarak dünyaya gelmiş, hayvanlarda hayvan olarak yaratılmışlardır. İlk insan Adem Aley-hisselâm olup, aynı zamanda ilk peygamberdir. Hayvanlar ise cinslerine göre, her biri ayrı birer nutfeden yaratılmışlardır. (Bu hususları ayrıca açıklayacağız)
İnsan akıl sahibidir. Halbuki, hayvanlarda akıl olmayıp, hareketleri Cenabı Hak tarafından yaradılış amaçlarına uygun olarak kalıplaştırılmış (İç güdülerden) sınırlandırılmış davranışlardan ibarettir. Hiç bir zaman bu davranışların dışına çıkamazlar. Meselâ: At yaradılış amacına uygun olarak, yük taşımak veya çekmek suretiyle insanlara faydalı olur. Bunun dışında yer, içer, neslinin devamı için çiftleşir. Bu davranışlarının dışında insanların hal ve hareketlerine benzeyen fevkalâdelikleri yoktur. Güzel manzaralı bir yerde bulunsa, etrafındaki manzara ile ilgilenmez, bundan anlamaz. Yalnız otlamakla meşgul olur. Ancak bazı şartlarda yeri geldikçe bir takım his ve basit kaa-biliyetlere sahip olduğunu ortaya koyar. Uçurumdan veya genişçe hendekten atlayamayacağını kestirir, durur. Hasmına karşı kendisini korumak için çifte sallar. Sahibine alışır tanır.
Başkaca örnek olarak koyun, keçi, inek gibi hayvanları ele alalım. Bunlar Cenabı Hakkın insanlara lütuf ve ihsanıdır. Yaradılış amaçlarına uygun şekilde rızk, nimet kapısı olarak halk edilmişlerdir. Sütünden, etinden, derisinden, yapağından, hülâsa her şeyinden yararlanırız. Bu hayvanlar da yer içer nesillerinin devamı için çiftleşirler. Sözü edilen faaliyetlerin dışında hiç bir şey yapamazlar. Yaradılış istidatlarına göre daha pek çok hayvan üzerinde yukarıdaki açıklamamıza benzer örnekler vermemiz mümkündür. Ancak, konuyu daha fazla uzatıp dağıtmamak için bu örneklerle yetineceğiz.
Bu makale şu konularla ilgili olabilir :insan - insanı inanmak -